‘Is deze stoel vrij?’, hoor ik. Ik kijk op en zie een lotgenoot: ‘Ja. Ga zitten. Fijn weer, he?’ De vrouw knikt en trekt zwijgend haar regenkleding uit. Mijn aandacht wordt afgeleid door een aantal lachende studenten die binnenkomen. Doorweekt maar erg vrolijk. De schaterlach van een van de studentes maakt dat ik ook in de lach schiet. De vrouw kijkt op, maar wendt haar hoofd meteen weer af. Ze is duidelijk niet in de stemming voor een ongedwongen gesprekje.
Kiek komt niet van kijken
Als de zon eindelijk doorkomt, zie ik aan de overkant van het water een camera op een statief staan. Het kiekmonument. Kiek is de naam van de maker van momentopnames. Israël Kiek (1811 – 1899) was een bekend fotograaf in Leiden die door dronken studenten vaak uit bed werd getrommeld om een foto van hen te maken. Kiek stemde meestal toe omdat het brood op de plank bracht, maar gruwde van deze foto’s omdat ze niet de gewenste professionele kwaliteit hadden. De studenten noemden deze momentopnames al snel naar de maker.
Vrouwelijke studenten
Ik loop naar het monument en bekijk een paar foto’s van studenten uit de negentiende eeuw. Ik zie oudere mannen in pakken met bolhoed en wandelstok. Grote snorren. Serieus poserend voor de camera, maar niet altijd in staat om hun lach te verbergen. Er staan geen vrouwen op de foto’s. Niet gek, gezien het nachtelijke uur. Een andere verklaring is dat vrouwen pas later werden toegelaten aan de universiteit. In 1898 werd er in Nederland nog een debat gevoerd over de vraag: ‘zijn vrouwelijke hersenen wel geschikt om te studeren?’
In mijn achterhoofd hoor ik die schaterlach weer en schiet in de lach.
Een momentopname in Leiden
Vrolijk loop ik, al kiekjes makend, langs het water naar het plein waar Molen de Valk staat te pronken. Ik loop verder het centrum in. Als ik links van mij een gevaarte van licht gesteente zie opdoemen, sta ik even stil. Probleemloos drukt het gebouw drukt de huizen ernaast weg. Ik doe mijn mond weer dicht. De tegenstelling is groot. Te groot. Ik pak mijn mobiel en maak vanuit verschillende hoeken en op verschillende afstanden een paar foto’s. Verloren moeite. Bladerend door de foto’s, gruw ik, net als Kiek, van een momentopname in Leiden.