Het einde van de macht

Het einde van de macht is de titel van een boek geschreven door Moisés Naím. Dit boek gaat over macht, hoe macht verschuift van directiekamers naar start-ups, van paleizen naar pleinen en van West naar Oost. Van mannen naar vrouwen. Macht verandert, macht wordt steeds makkelijker te verkrijgen. Bestaande machtsstructuren worden afgebroken. En er ontstaan nieuwe machten, maar zeker niet voor altijd. 

Macht verschuift

Drie revoluties maken deze verschuiving mogelijk, volgens Naím: Meer, Mobiliteit en Mentaliteit. 

  1. Meer gaat over het uitschakelen van controle. Controle is alleen mogelijk op een beperkt gebied. Controle neemt dus af bij overvloed. En op dit moment is er sprake van een zeer grote overvloed. Te veel om te kunnen controleren: te veel mensen, te veel landen, te veel spullen. En naarmate controle moeilijker wordt, breekt de macht af. Of het nu gaat om regeringen, besturen van organisaties of bendes. 
  2. Mobiliteit gaat over het einde van het toekijkende publiek. De technologische vorderingen maken dat iedereen kan communiceren met iedereen. En als je wil zit je in no time aan de andere kant van de wereld. Je zit niet meer op een vaste plek tussen dezelfde mensen. Het omzeilen van macht is mogelijk. 
  3. Mentaliteit gaat over niets meer voor lief nemen. Alles kun je onderzoeken, waardoor normen en waarden verschuiven, attitudes en verwachtingen veranderen. Alles wordt in twijfel getrokken. Niemand kan meer prat gaan op een stelling of een overtuiging. Dit zorgt voor ondergraving van de macht.

Kortom: macht is wel makkelijker te verkrijgen, maar steeds moeilijker in te zetten en nog moeilijker te behouden. 
Deze verschuiving brengt een dilemma met zich mee: wat als iedereen genoeg macht heeft om anderen te blokkeren maar niemand genoeg macht heeft om een idee op te leggen? 
Dat luidt het einde in van de macht zoals we die nu kennen.

En dan?

Dan moeten we opnieuw gaan kijken naar macht. Naím waarschuwt voor de grootste valkuil: dat we ons makkelijk laten overtuigen door slechte leiders met makkelijke oplossingen voor moeilijke problemen. Maar hoe aanlokkelijk dat ook klinkt: er zijn geen makkelijke oplossingen voor ingewikkelde problemen. 

Aanrader

Het boek is makkelijk leesbaar en gaat uitgebreid in op veel aspecten van (de verschuivende) macht. Het biedt ruimte en eindigt optimistisch. Vrij en heel losjes geïnterpreteerd: de uitdaging wordt (of is eigenlijk) leren leven met verschillen en het (her)vinden van ons vertrouwen in de ander en meer…

SPE en kwaadaardigheid

Het Stanford Prison Experiment van Philip Zimbardo draait sinds kort in een aantal filmhuizen. Uit dit experiment blijkt dat gewone mensen in staat zijn tot afschuwelijke dingen.

Even ter herinnering: in dit experiment werd een gevangenis nagebootst en op basis van vrijwilligheid werd aan studenten de rol van bewaker of de rol van gevangene toebedeeld. Er werd een gevangenisgang nagebootst en de gevangenen werden uit hun huizen opgehaald, in politieauto’s afgevoerd, terwijl de buren van niets wisten. De cel was een kamer met tralies en de gevangene kregen allemaal een nummer en gevangeniskleding. De bewakers kregen ook speciale kleding.
De bewakers en de gevangenen gingen steeds meer op in hun rol: de bewakers gedroegen zich kwaadaardiger en de gevangenen onderdaniger.

De opdracht was om agressief te zijn

Het plan was om het experiment twee weken te laten duren. Vijf studenten hadden na zes dagen een emotionele breakdown. Na zes dagen is het experiment afgebroken. Dit gebeurde omdat de vriendin van Zimbardo schrok van wat ze zag. Zimbardo zelf was meegegroeid in het experiment en had zijn grenzen automatisch verlegd. Het systeem waarin je meedraait is van grote invloed op je gedrag en ook op de beoordeling hiervan.

Je kunt je op veel verschillende manieren gedragen. Van vriendelijk tot kwaadaardig, met zorg of onverschillig, constructief (creatief) of destructief. Om aan de menselijke kant te blijven, kun je op de volgende punten letten:

  • Denk na over de stappen die je zet.
  • Blijf de ander zien als een volwaardig persoon.
  • Blijf aanspreekbaar op je gedrag, doe geen dingen anoniem.
  • Neem verantwoordelijkheid over wat je doet.
  • Gehoorzaam iemand niet blind (ook geen autoriteit).
  • Pas je niet zomaar aan groepsnormen.
  • Tolereer geen wangedrag.

Menselijkheid blijft een zaak van ons allemaal!

Nineveh

Vandaag bekeek ik de Nineveh tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Heel bijzonder.
De stad Nineveh was rond 600 voor Christus de grootste stad ter wereld. Deze stad is ooit in zijn geheel verwoest en de tentoonstelling begint dan ook met de christelijke versie van deze verwoesting. God vond dat mensen in de stad te veel zouden genieten.
Een soort Sodom en Gommora, maar dan zonder de specifieke verwijzing naar homoseksuelaiteit.

Spijkerschrift

Verderop in de tentoonstelling liggen verschillende stukken steen waar in spijkerschrift van alles op geschreven staat. Het is een aantal mensen gelukt om dit schrift te ontcijferen. Op basis van deze teksten werd meer bekend over hoe mensen leefden in de stad.
Ongelooflijk! Het ontcijferen van spijkerschrift… Ik zou niet weten waar ik moest beginnen. Maar goed ik ben daar ook niet in opgeleid.

Gevolgen veranderd

De machtsverhoudingen waren erg duidelijk in die tijd.
De koning van de stad was almachtig. Dit kon je merken aan kleine dingetjes, die je tegenwoordig ook nog tegen komt. De Koning liet zijn onderdanen bijvoorbeeld altijd even wachten. Een bekend gebruik.
Wat minder gebruikelijk is dat je van tevoren niet wist in welke staat je het paleis weer zou verlaten. Dit was afhankelijk van de indruk die je bij de Koning maakte. Er zijn gevallen bekend waarbij het hoofd van de bezoeker bij het weggaan niet meer aan de romp vastzat.
Die machtsuitdrukking hebben we gelukkig losgelaten.

Al met al een mooie tentoonstelling. Zeker een aanrader!

Macht corrumpeert…

Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut. Gelukkig hebben niet veel mensen absolute macht.
Maar macht is wel iets dat iedereen heeft, of bij tijd en wijlen nodig heeft. We hebben het er liever niet over, maar zonder macht kun je geen invloed uitoefenen. Zelfs een baby heeft macht. Macht om met zijn stem de verzorgende zover te krijgen dat die komt om te voeden of te verschonen.

Negatieve spiraal

Macht is dus nodig om invloed te kunnen uitoefenen. Deze macht wordt tegenwoordig ook wel omschreven als ‘kracht’, maar hoe je het beestje ook noemt. Macht blijft macht. En ook macht, vermomd als kracht, kan corrumperen.

Hoe zorg je ervoor dat je niet in die negatieve spiraal van macht terechtkomt? Met andere woorden hoe zorg je ervoor dat die macht jou niet corrumpeert.

Dacher Keltner deed onderzoek en schreef het boek ‘The Power paradox, how we gain and lose influence’.

Keltner zegt dat macht corrumpeert op vier manieren:

  • Macht vermindert empathische gevoelens.
  • Macht leidt tot egoïstisch impulsief gedrag.
  • Macht leidt tot onbeleefdheid en gebrek aan respect.
  • Macht leidt tot verhalen van uitzonderlijkheid.
Hoe voorkom je corruptie?

Bovenstaande eigenschappen zijn vrij gemakkelijk terug te vinden bij een aantal machtige mensen op deze wereld. Wat kunnen zij en ook wij doen om dit te voorkomen.
Keltner geeft een aantal tips. Corrumperen kunt je voorkomen door:

  • je bewust te worden van je gevoel van macht. Wees je bewust van het effect van dopamine. Als je een mooie prestatie hebt geleverd, dan gaat er heel wat dopamine door je lijf. Dopamine zorgt voor een genotsmoment waar je verslaafd aan kunt raken, zodat je steeds meer geld, roem of hogere status wilt. Empathie neemt hierdoor af. Probeer macht te zien voor wat het is: een middel om iets goeds te bereiken, dat de samenleving dient.
  • je bescheiden op te stellen. Je te realiseren dat je werk, hoe goed ook, altijd voor verbetering vatbaar is. Blijf een kritische blik houden en besef: zonder de hulp van anderen had je dit waarschijnlijk niet bereikt
  • je te blijven focussen op anderen en aan anderen te geven. Wees hierbij zo gul mogelijk.
  • respect te tonen aan de mensen om je heen. Stel vragen, luister met aandacht. Wees nieuwsgierig naar anderen. Complimenteer mensen, en uit je dankbaarheid.
  • de psychologische context van machteloosheid te veranderen. Probeer de neiging van een ander om zich minder te voelen te minimaliseren. Creëer kansen binnen jouw gemeenschap of werkplek waardoor anderen steeds meer in hun kracht komen te staan.

Pas wel op: door de tips te volgen, zal jouw invloed (en dus jouw macht) automatisch vergroten!

Macht corrumpeert…

“Waarom je baas er niets aan kan doen dat ie zo’n naar mens is”

Macht moet je misbruiken, zo begint een artikel van Anne Vegterlo in Quest. ‘Macht corrumpeert’, zei Lord John Dalberg-Acton die overleed in 1902 ‘en Absolute macht corrumpeert absoluut”. Deze uitspraak is inmiddels al ettelijke keren wetenschappelijk getoetst en de stelling is aannemelijk.

Wat is dat toch met macht?

Maar waarom? Dacher Keltner (universiteit van Californie) en Gerben van Kleef (universiteit van Amsterdam) dragen de volgende redenen aan:

  • Macht geeft vrijheid; je hoeft geen verantwoording af te leggen en je kunt je dus meer permitteren.
  • Mensen met macht zijn minder empathisch. Alle testosteron houdt de empathie eronder.
  • Macht maakt asociaal: hoge piefen nemen het niet zo nauw met gedragsregels: te laat komen, voeten op tafel, uitgebreid bellen tijdens een vergadering, zijn grover in taalgebruik en eten vaker met open mond.
  • Mensen met macht vinden zichzelf steeds belangrijker en hoeven dus minder rekening te houden met anderen. Mensen met macht hebben sneller genoeg aan zichzelf.
  • Macht is te vergelijken met alcohol. Het maakt ongeremder. Hoe je je doel bereikt, maar niet uit, als je je doel maar bereikt. En iedere keer dat je merkt hoeveel invloed je hebt, gaat er dopamine door je lijf. Dit geeft een lekker gevoel.

Macht corrumpeert soms: niet iedereen met macht wordt automatisch corrupt. De onderzoeksresultaten zijn gemiddelden. Er zijn mensen met macht die als integer worden gezien. Kijk Barack Obama en Angela Merkel. Onderzoek aan de Universiteit van Toronto laat ook zien dat iemand met lage morele waarden eerder geneigd is om voor zichzelf te kiezen (en te corrumperen) dan iemand met hoge morele waarden.

Impulsbeheersing

Macht kent veel positieve impulsen: mensen luisteren naar je, je kunt doen wat je zelf wilt zonder enige verantwoording af te leggen, je vindt je zelf steeds belangrijker, je kunt vaker genieten van dopamine. Allemaal dingen die we allemaal willen. Logisch dus dat macht corrumpeert.

Daarnaast zit macht ook in het systeem. Volgens Zimbardo is het zo dat als je de macht bij de mens wilt weghalen je het systeem moet veranderen.

Al met al kan je baas er dus niets aan doen dat hij of zij zo’n naar mens is. Hij is zich er niet van bewust.

Je lerares ontlopen?

The teacher, een Tsjechische film, gaat, zoals verwacht, over een lerares in het Tsjechoslowakije van de jaren 80. 1983, een jaar dat het IJzeren Gordijn en de Communistische partij nog stevig stonden.

‘The teacher’ heeft een hoge functie in de Communistische partij en een zus in Moskou. Dit geeft haar macht, veel macht. Om hier zoveel mogelijk van te profiteren vraagt zij aan het begin van het schooljaar aan alle leerlingen in de klas of zij hun naam willen noemen en ook willen vertellen wat voor werk hun ouders doen. De lerares kan zo bepalen wie wat voor haar kan betekenen. Voor de ene ouder is de vraag haalbaar, voor de andere ouder niet. De ouders die niet kunnen voldoen aan de vraag, bieden iets vaak anders aan, in de hoop dat dat genoeg is. Zo niet, is de sanctie heftig. De kinderen zijn de dupe, die krijgen slechte cijfers en geen mogelijkheid om dit weer in te halen, met soms desastreuze gevolgen.
De gevoelens van machteloosheid van de ouders en kinderen zijn voelbaar.

Een indrukwekkende film.

Machteloosheid

Gevoelens van machteloosheid werken verlammend. Handelen vanuit machteloosheid, is lastig.
Dat zie je ook bij mensen in een conflict. Als je je machteloos voelt, onderneem je geen actie en ga je de confrontatie niet aan. Je ziet de andere partij vaak als groot, machtig en onredelijk en jezelf als klein.  En dan is een confrontatie een (te) grote stap.
In zo’n situatie is ontlopen de voor de hand liggende strategie.
En als het een soortgelijk geval als ‘the teacher’ betreft, heb je hartstikke gelijk.

Deze gevoelens zijn ook nuttig

Sommige gevechten kun je niet winnen, dan is het het beste om de schade zoveel mogelijk te beperken. De gevoelens van machteloosheid ondersteunen de strategie van het ontlopen. Doordat je je klein maakt, beperk je je gezichtsverlies zo veel mogelijk. Ontlopen is een van de manier waarop je met conflicten kunt omgaan. Als je ontloopt heb je geen oog voor je eigen belangen en ook geen oog voor de belangen van de ander.

Er zijn vier conflictstijlen (Hugo Prein)

Behalve ontlopen (geen oog voor het eigen belang en geen oog voor het belang van de ander) kennen we nog drie andere stijlen:
Forceren: oog voor het eigen belang maar geen oog voor het belang van de ander.
Confronteren: oog voor zowel het eigen belang als het belang voor de ander.
Toedekken: geen oog voor het eigen belang, wel oog voor het belang van de ander.

Deze stijlen kun je leren, en toepassen in situaties die daarom vragen.