Spontaan contact

De anderhalve meter norm is funest voor ons spontane contact met wildvreemden, stellen onderzoekers in het Parool. ‘Dat klopt’, dacht ik meteen. 

Die gesprekjes die je in de trein of in de rij voor de kassa voert. Ze gaan nergens over, maar je hebt even contact met iemand buiten je eigen bubbel. Buiten je comfortzone. Met de anderhalve meter norm verdwijnt dit menselijke contact. Beate Volker en Sander Koole waarschuwen voor de gevolgen hiervan voor de multiculturele samenleving. Mensen trekken zich graag terug in hun eigen bubbel omdat dit veilig en prettig voelt, maar zonder spontane contacten zullen vreemden hierdoor steeds vreemder worden. Dat is problematisch voor iedere samenleving. Ze raden mensen aan om online, nieuwe, verbindingen, aan te gaan.

Een alternatief

Aan de andere kant beleef ik ook een aangepaste vorm van contact met vreemden. Als ik tijdens het hardlopen, een andere hardloper tegenkom, ga ik, of de ander, aan de andere kant van de weg lopen. Als ik degene ben die met een boog om de ander heen loopt, probeer ik altijd even oogcontact te maken. Meestal is dit snel gemaakt en als we elkaar aankijken, volgt er behalve een groet, ook vaak een lach. Ontlading. Met een boog om iemand heenlopen, geeft toch een ongemakkelijk gevoel. Dit korte, non-verbale, spontane en vriendelijke contact is fijn.

Meer mensen op straat

Nu de regels verder versoepelen zie ik steeds meer mensen op straat. Ook tijdens mijn vroege hardlooprondjes. Afgelopen vrijdag kwam ik zelfs een groepje van vier(!) hardlopers tegen. Ik voelde me meteen minder op mijn gemak. Geen aanleiding, behalve de aanwezigheid van meerdere vreemden, zorgde voor het verdwijnen van mijn comfortzone en het opkomen van angstgevoelens. De schok zal de volgende keer minder groot zijn, denk ik, maar wat wennen dingen snel.

Nieuwe norm?

Die anderhalve meter samenleving moet het nieuwe normaal worden. Tot gisteravond. Op RTL Nieuws zag ik dat de horecalobby een uitzonderingspositie heeft geregeld. Het is toegestaan om met èèn vriend of vriendin uit een ander huishouden aan een tafeltje te zitten. De anderhalve meter afstand geldt dan niet?
Begrijp me niet niet verkeerd. Ik zie er naar uit om weer met een vriend(in) aan een tafeltje te zitten. Ik mis het.
Ik gun ook de ondernemers in de horeca hun omzet.

Maar met zoveel onduidelijkheid over de overdracht van het virus, ben ik bang voor de gevolgen van deze versoepeling voor de IC’s.
Die mensen gun ik hun rust.

Vriendschap maakt sterk

Via boeken en films kan ik nog reizen, dus dat doe ik dan ook. Van de week zag ik de film Papicha. Een film over een groep vriendinnen in Algerije in 1997, de tijd dat terroristen er een islamitische staat willen stichten. Nedjma studeert en droomt van een carrière als modeontwerpster. Ze woont met haar vriendinnen op de schoolcampus, gaat uit en leidt haar leven. Langzaamaan worden de islamitische regels steeds strikter. De bewegingsvrijheid van de groep wordt steeds verder beperkt. Ook vinden er steeds frequenter dodelijke aanslagen plaats. Angst is overal.

Verder met hun leven

Wat begon met het ophangen van posters van decente vrouwen met hoofddoek, wordt concreter. Mannen spreken Nedjma aan op haar uiterlijk, als ze gewoon in de bus zit. Haar vriendin wordt in elkaar geslagen omdat haar vriend erachter komt dat ze op de universiteitscampus woont. Als ze in de krant lezen dat broom hun seksuele verlangen vermindert, spugen ze de melk uit die ze in de kantine krijgen. Deze melk is vermengd met broom. Het hoort er allemaal bij. Ze gaan verder met hun leven. Een modeshow is de droom van Nedjma. Een absolute no-go in het gekaapte Algerije. De vriendinnen vechten voor hun vrijheid. De obstakels die ze tegenkomen zijn shocking, hun weerbaarheid groot. 

Vriendschap 

Het zijn krachtige vrouwen die, door hun vriendschap, hun verbondenheid, obstakels overwinnen en door kunnen gaan met hun leven. Als ze vallen, zijn ze niet alleen. Ze geven elkaar de kracht om iedere keer weer op te staan en door te gaan. Juist het empathisch vermogen speelt een belangrijke rol bij de kracht die deze vrouwen tonen. Het geven om de ander, weten wat de ander belangrijk vindt en op momenten dat dat nodig is, de ander daaraan herinneren en daarbij ondersteunen. Dat is vriendschap en vriendschap maakt moedig en sterk. Deze kracht is onmogelijk zonder empathisch vermogen. 

Wat is sterk?

Ondanks deze kracht in verbondenheid, wordt het empathisch vermogen vaak nog steeds beoordeeld als zwak. Assertiviteit en zelfs agressie zouden sterk maken. Empathie staat hierbij in de weg.
Maar wat is sterk dan? Altijd je zin doordrukken? Drammen? Hard praten? Vuist op tafel? Altijd winnen?
En als iedereen dan sterk is, wat gebeurt er dan? Is dan de ene dag de ene helft van de bevolking chagrijnig en een dag later de andere helft? Sterk in deze beperkte definitie maakt onleefbaar. Voor een leefbare samenleving is verbondenheid nodig. En voor die verbondenheid empathie.

Voetstappen op de trap

Ze probeerde zich te concentreren op de muziek die ze aan had gezet, hopende dat ze het schreeuwen en het slaan niet hoefde te horen. Tevergeefs. Niet veel later hoorde ze voetstappen op de trap. Ze voelde haar keel dichtknijpen en zette zich schrap. Ze kende de riedel.
Haar moeder liep naar de kamer van haar zus en gebood haar vader op te houden met slaan en haar zus op te houden met schreeuwen. Vrijwel meteen was het stil. Ze wist dat haar moeder nu naar haar kamer zou komen.
Niet veel later ging haar deur open en hoorde ze haar moeder, met ingehouden woede, heel beheerst, vragen: “Wil jij mij dood hebben?” Dit was niet de eerste keer dat haar moeder deze vraag stelde, maar ze schrok er nog steeds van. Ze keek naar de grond en wachtte af. “want dan ben je nu aardig op weg”, ging haar moeder verder. Ze kromp ineen en begon zich te verdedigen: “Natuurlijk wil ik je niet dood hebben. Waarom zou ik je dood willen hebben?” Terwijl ze dat zei, of schreeuwde, wist ze dat ze haar moeder nooit zou overtuigen. Ze begon te huilen en keek op, recht in de ogen van haar moeder. Ogen die als ze hadden kunnen doden, ervoor gezorgd hadden dat ze begraven kon worden.

Haar moeder beet haar nog wat toe, draaide zich om en liep de trap weer af. Nu zou een ijzige stilte van onbekende duur volgen…

Kindermishandeling is niet altijd fysiek

In het kader van de week van de kindermishandeling, kwam bovenstaande scene bij me op. Wat kun je doen als je vermoed dat een kind wordt mishandeld?

  • Wees alert. Als het gedrag van een kind verandert, is er meestal iets aan de hand. Als een vrolijk kind zich ineens terugtrekt, is dat niet zomaar.
  • Besef dat de gevoelens van loyaliteit naar ouders sterk zijn. Probeer niet te snel tot de kern te komen.
  • Ook schaamte en schuldgevoelens maken het erover praten niet makkelijk. Wees je daarvan bewust.
  • Laat zien dat je betrouwbaar bent, en doe in de regel niets tegen de afspraak in.
  • Noem geen namen als je over de situatie spreekt met een ander (om je hart te luchten).

Enig idee wat we verder kunnen doen om kindermishandeling aan te pakken?

Dividend

Bedrijven krijgen meer en meer inspraak. Het kabinet besloot tot afschaffing van de dividendbelasting en mist hierdoor 1,4 miljard aan inkomsten. Voor dit verlies hebben ze geen enkele garantie gekregen. Unilever weet nog steeds niet of het naar London gaat of naar Rotterdam.
Dan geef je wel een signaal af!

Chantagemiddel

Door mijn hoofd vliegt de vergelijking met ontvoeringen, als chantagemiddel. Het was lang zo dat er geen losgeld betaald werd om te voorkomen dat de ontvoerders of kapers hierdoor gestimuleerd werden nog meer mensen te ontvoeren. Dat principe geldt toch altijd bij chantage? Dat is dit toch ook?

Borgen

Het doet mij ook denken aan de serie Borgen. Dit is een serie waarin het leven van Brigitte Nyborg centraal staat. Veel mensen, waaronder ook veel Nederlandse politici, hebben deze serie als zeer realistisch omschreven. In Borgen wordt president Nyborg ook gechanteerd door de eigenaar of CEO van een groot bedrijf. De CEO dreigt met vertrek uit Denemarken, waardoor vele banen op het spel komen te staan, tenzij… Ik moet de aflevering weer terugkijken om precies te vertellen hoe het ging, maar ik weet dat Nyborg niet ingaat op de chantage. Zij stelt een alternatief voor en het bedrijf gaat akkoord. Hiermee trekt Nyborg de verhoudingen weer recht. Er is sprake van wederzijds respect.

Tussen het Nederlandse kabinet en de (vier?) grote bedrijven ontbreekt iedere vorm van respect: je neemt als overheid geen verlies van 1,4 miljard, zonder dat daar toezeggingen tegenover staan. Dit machtsspelletje is respectloos.

Kinderen leren vechten

Hoe moet dit verder? Waarom is er geen andere oplossing bedacht? Is dit echt het enige probleem waarbij er maar een weg naar Rome is? Waarschijnlijk niet, deze aanpak tekent het (gebrek aan) innovatief vermogen van degenen die aan tafel zaten, zowel aan de kant van het kabinet als aan de kant van het bedrijfsleven.

Volgens Adam Grant, moet je kinderen leren vechten, zodat creativiteit gaat stromen.

Misschien een idee?

I.M.

3 november 2016, de dag waarop Sydney, een van mijn katten, overleed als gevolg van een maligne lymfoma.

Ruim 11 jaar eerder had ik hem, samen met zijn broertje Sam, allebei acht weken oud, uit het asiel gehaald. Eenmaal thuis zette ik het deurtje van de reismand open en verwachtte dat ze er meteen uit zouden komen om heel nieuwsgierig rond te gaan kijken. Maar nee, ze prefereerden de vreemde, maar door de reis, vertrouwde reismand. Ze bleven allebei gebroederlijk naast elkaar, helemaal achterin de reismand zitten. Ik heb het maar even gelaten en aan het begin van de avond kwamen ze uit hun ‘schulp’.

Syd en Sam waren maatjes. Ze speelden met elkaar, lagen bij elkaar in de buurt te slapen, en aten uit dezelfde bak. Ik heb van die automatische bakken die niet tegelijkertijd opengaan, dus als er een bakje openging dan renden ze er op af en begonnen ze te eten. Fascinerend en mooi om te zien hoe ze hun eten deelden.

Bij katten is er natuurlijk wel sprake van een hiërarchie. Syd bleek de baas van Sam.

Eens per jaar, met Oud en Nieuw, werden die rollen omgedraaid. Syd, was heel bang voor vuurwerk en wilde zich dan onder de bank verstoppen. Als hij aanstalten maakte, en zijn broer gewoon op de bank zag zitten, bleef hij waar hij was. Syd leverde deze strijd ieder jaar en geen enkel jaar is Syd onder de bank gaan liggen. De ochtend na Oud en Nieuw herstelde Syd de hiërarchie door zijn broer een paar tikken te verkopen. Het moest wel duidelijk zijn wie er de baas was.

Op Nieuwjaarsdag 2016 herstelde Syd de hiërarchie niet. Hij liet het voor wat het was. Misschien was de ziekte toen al latent aanwezig. Ik weet het niet. In augustus 2016 begon hij de eerste symptomen te vertonen: veelvuldig overgeven en verminderde eetlust.

Hij is altijd blijven vechten en als het een wedstrijd was geweest, had hij misschien wel gewonnen. Maar het was geen wedstrijd.

Verhalen veranderen

Op de dag dat Nederland daalt op de wereldranglijst van de 16e naar 32e plaats als het gaat om de gelijkheid tussen man en vrouw, lees ik in HP De Tijd een artikel van Stella Bergsma over vriendschappen tussen mannen en vrouwen.
Het artikel begint met een dialoog uit de film ‘When Harry met Sally’, waarin Harry stellig beweert dat vrouwen en mannen nooit bevriend kunnen zijn omdat er altijd dat seksding is.

Maar is dat ook zo? Bergsma onderzoekt.

Vriendschap tussen mannen en vrouwen

Het blijkt dat er meer vrouwen dan mannen zijn die denken dat een vriendschap tussen mannen en vrouwen wel kan. (Veel) Mannen kunnen zich niet voorstellen dat vrouwen alleen maar vriendschap willen. Ze lijken hun seksuele onweerstaanbaarheid te overschatten en hun resterende eigenschappen, benodigd voor vriendschap, systematisch te onderschatten.

Bergsma ontmoet een panseksueel, iemand die zich tot mensen uit de hetero en de LHBTQ-gemeenschap aangetrokken kan voelen. Als zij haar de vraag voorlegt of mannen en vrouwen door dat seksding echt geen vrienden kunnen worden, is het nuchtere antwoord: ‘dan heb ik dus geen vrienden, want bij mij is er dan altijd sprake van een seksding’.

Varianten op de Boerka

Er zijn mannen die uit voorzorg geen thee gaan drinken met een vrouw alleen, tenzij ze met haar getrouwd zijn. Dat is, zoals Bergsma zegt, inderdaad een variant op de boerka. Geen onderonsjes met vrouwen om te voorkomen dat je over de schreef gaat…
Als iedere man op een belangrijke positie dit zou doen, dan dalen we nog verder op de ranglijst, omdat veel zaken, buiten de formele vergaderzalen om, gedaan worden.

Leren hanteren

Seksuele gevoelens bestaan. Ze zijn er, net als andere gevoelens. Alleen op de een of andere manier wordt er wereldwijd nog steeds geloofd in het verhaal dat mannen hun seksuele gevoelens niet kunnen (leren) hanteren.

Dit maakt het verhaal echter niet waar. Seksuele gevoelens kun je (leren) hanteren.

Iedereen kent wel een man die dat kan. Toch?

Macht corrumpeert…

“Waarom je baas er niets aan kan doen dat ie zo’n naar mens is”

Macht moet je misbruiken, zo begint een artikel van Anne Vegterlo in Quest. ‘Macht corrumpeert’, zei Lord John Dalberg-Acton die overleed in 1902 ‘en Absolute macht corrumpeert absoluut”. Deze uitspraak is inmiddels al ettelijke keren wetenschappelijk getoetst en de stelling is aannemelijk.

Wat is dat toch met macht?

Maar waarom? Dacher Keltner (universiteit van Californie) en Gerben van Kleef (universiteit van Amsterdam) dragen de volgende redenen aan:

  • Macht geeft vrijheid; je hoeft geen verantwoording af te leggen en je kunt je dus meer permitteren.
  • Mensen met macht zijn minder empathisch. Alle testosteron houdt de empathie eronder.
  • Macht maakt asociaal: hoge piefen nemen het niet zo nauw met gedragsregels: te laat komen, voeten op tafel, uitgebreid bellen tijdens een vergadering, zijn grover in taalgebruik en eten vaker met open mond.
  • Mensen met macht vinden zichzelf steeds belangrijker en hoeven dus minder rekening te houden met anderen. Mensen met macht hebben sneller genoeg aan zichzelf.
  • Macht is te vergelijken met alcohol. Het maakt ongeremder. Hoe je je doel bereikt, maar niet uit, als je je doel maar bereikt. En iedere keer dat je merkt hoeveel invloed je hebt, gaat er dopamine door je lijf. Dit geeft een lekker gevoel.

Macht corrumpeert soms: niet iedereen met macht wordt automatisch corrupt. De onderzoeksresultaten zijn gemiddelden. Er zijn mensen met macht die als integer worden gezien. Kijk Barack Obama en Angela Merkel. Onderzoek aan de Universiteit van Toronto laat ook zien dat iemand met lage morele waarden eerder geneigd is om voor zichzelf te kiezen (en te corrumperen) dan iemand met hoge morele waarden.

Impulsbeheersing

Macht kent veel positieve impulsen: mensen luisteren naar je, je kunt doen wat je zelf wilt zonder enige verantwoording af te leggen, je vindt je zelf steeds belangrijker, je kunt vaker genieten van dopamine. Allemaal dingen die we allemaal willen. Logisch dus dat macht corrumpeert.

Daarnaast zit macht ook in het systeem. Volgens Zimbardo is het zo dat als je de macht bij de mens wilt weghalen je het systeem moet veranderen.

Al met al kan je baas er dus niets aan doen dat hij of zij zo’n naar mens is. Hij is zich er niet van bewust.

Blaming the victim

In de Standaard stond een artikel van Mattias de Paep over sexting. De gevolgen voor jongeren van een doorgestuurde naaktfoto zijn groot. De schaamte en de vernedering daarna zijn moeilijk te verdragen.
Vaak is de reactie van mensen: ‘je had die foto ook niet op moeten sturen’. Eigenlijk een beetje: ‘boontje komt om zijn loontje’ en ‘een beetje dom’. Weinig wordt er gezegd over degene die de foto doorstuurde, en nog minder wordt er gezegd over degenen die de foto weer verder verspreiden.

Digitale verkrachting

Zo’n foto stuur je aan iemand die je vertrouwt en als de foto wordt doorgestuurd wordt dit vertrouwen op  grove wijze beschaamd. Het effect op het slachtoffer is groot. De Paep noemt het doorsturen van naaktfoto’s dan ook digitale verkrachting.

Als oplossing wordt jongeren aangeraden om in ieder geval niet herkenbaar op de foto te gaan. Dat is misschien de snelste oplossing, maar is deze ook gewenst? Deze reactie bevestigt het idee dat het slachtoffer verantwoordelijk is voor de verspreiding van de foto.

Kan vertrouwen de norm zijn?

Iemand wantrouwen wordt op deze manier de norm. Als het er op aankomt kun je een ander niet vertrouwen. Je neemt in ieder geval een risico als je dit doet. En bij dat risico horen consequenties. Dat zegt iets over de maatschappij waarin we leven en welke verwachtingen we van onszelf en van elkaar hebben.

Waarom moet het slachtoffer wel nadenken voor hij of zij een foto verstuurt? En iemand die doorstuurt niet. Iedereen met een beetje gezond verstand kan weten wat het effect het verspreiden van zo’n foto kan hebben? Ga jezelf maar na. Hoe zou jij het vinden? Waarom stuurt iemand zo’n foto door? Ben je dan op zoek naar acceptatie? Waardering? Heb je angst voor uitsluiting? Afwijzing?

Misschien moeten we het daar dan over hebben…

Daad van agressie

Het doorsturen van naaktfoto’s is een daad van agressie. Iedereen die de foto doorstuurt, zou zich daarvan bewust moeten zijn.

The greatest love of all

Whitney, Can I be me, een documentaire over het leven van Whitney Houston, de zangeres met de beste stem aller tijden, volgens deskundigen.

Zichzelf zijn?

De film draait om de vraag of ze ooit zichzelf heeft kunnen zijn en zoals de vraag al doet vermoeden is het antwoord hierop negatief.

De sfeer van de film is beklemmend.
De documentaire begint en eindig met dezelfde beelden uit 2012. Ambulances die naar het hotel rijden waar een vrouw in de badkamer is gevonden. De doodsoorzaak van Houston blijft duister. Was het zelfmoord of een ongeluk?

Mooie, krachtige stem

Verschillende mensen uit de directe omgeving van Houston komen aan het woord, afgewisseld met opnames van Houstons’s wereldtournee in 1999.

Houston is een mooie vrouw, met zoals gezegd een hele mooie, krachtige, stem. Ze was de eerste Afro-Amerikaanse zangeres die echt doorbrak in de popwereld en zette hiermee de deur open voor alle Afro-Amerikaanse zangeressen na haar. Ze zorgde voor een miljoenenomzet en had meer opeenvolgende nummer 1 hits dan de Beatles.

En toch lijkt het alsof dat allemaal niets uitmaakt.

Haar drugs-verslaving wordt na haar kennismaking met Bobby Brown, aangevuld met een alcoholverslaving. Houston is op een gegeven moment vel over been en de enige die dit aankaart, wordt op een zijspoor gezet. Om Houston heen werken en profiteren allerlei vrienden en familie mee. Allemaal zijn ze afhankelijk. Niemand grijpt in.

The greatest love of all

‘The greatest love of all’ is mijn favoriete nummer van Houston. De tekst van het nummer in combinatie met de krachtige stem van Houston raakt mij. Toen het nummer uitkwam, zorgde het voor inspiratie, zeker op moeilijke momenten.
De tranen schieten in mijn ogen als ik het nummer weer hoor, wetende dat het haar niet is gelukt om ‘the greatest love of all’ te bereiken.

Ik word er stil van.

Luisteren

Luisteren, we doen het iedere dag, de hele dag door.

Je zou dus zo maar kunnen aannemen dat we daar in geoefend zijn, maar luisteren is moeilijker dan je denkt. Met alle afleiding die er tegenwoordig te vinden is, is het een opgave geworden om nog echt je aandacht erbij te houden.

Echt luisteren

Ga jezelf maar na. Luister je nog naar de ander als je je telefoon voelt trillen of hoort afgaan? Luister je nog echt naar de ander of hoor je gewoon een andere versie van jezelf. Je luistert vaak vanuit je eigen ervaringen en kennis naar een ander.
Als je iets hoort dat je kent, produceer je meteen je eigen variant op het verhaal dat wordt verteld Dat is de manier waarop onze hersenen geconditioneerd zijn. Helaas, betekent dat ook dat je vaak niet meer echt hoort wat de ander zegt.

Dat is zonde.

Er is veel reden om toch vooral aandachtig te blijven luisteren. Het is belangrijk om te horen en het is voor de ander belangrijk om zich gehoord te voelen. De meeste conflicten ontstaan doordat mensen zich niet gehoord voelen.

Luisteren is een compliment

Neem de tijd om te luisteren, en luister dan ook echt. Luisteren is een intensieve bezigheid die bestaat uit verschillende facetten. Je kunt luisteren met je oren, maar ook met je ogen. Je kunt luisteren:

  • naar inhoud van de woorden, de muziek van het verhaal, de toon waarop iemand spreekt, de snelheid waarmee gesproken wordt en het volume.
  • met je ogen: welke gezichtsuitdrukking hoort bij de woorden, welke handgebaren maakt iemand, zijn er emoties zichtbaar?
  • door een stilte gewoon te laten vallen en niet te proberen deze op te vullen met woorden. Hoe is dat?

‘Het grootste compliment dat iemand mij ooit gaf is vragen naar mijn gedachtes over iets, waarna hij de moeite nam om ook echt te luisteren naar wat ik zei’
Schrijver onbekend.

Als je een vraag stelt aan iemand neem de tijd om te luisteren, om echt te luisteren, naar het antwoord. Je hoort misschien niets nieuws, maar je leert misschien wel iets nieuws.